Δρ. Αντωνιάδου Γ. Ολυμπία
Καθηγήτρια Σύμβουλος, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Στο μεταίχμιο δύο κόσμων: διασχίζοντας τα σύνορα μέσα από τη μυθιστορηματική γραφή του Nicolas Verdan.
Περίληψη
Οι έννοιες σύνορα και συνοριοχώρες (borderlands) επαναπροσδιορίζονται πέρα των εθνικών ορίων και, σε συνδυασμό με κοινωνικές νόρμες και πολιτισμικές αναπαραστάσεις, δύνανται να οδηγήσουν σε ατομικούς ταυτοτικούς προσδιορισμούς, ενίοτε κατακερματισμένους (Anzaldúa, 1987). Χαρακτηριστικά της μεταναστευτικής λογοτεχνίας, όπως «η εξορία, εσωτερική και εξωτερική, ο ξεριζωμός, η απώλεια της ταυτότητας και της ατομικής και συλλογικής μνήμης, μία πολιτισμική και μία γλωσσική πρακτική της μετοικεσίας και της υβριδικότητας, καθώς και μία ποιητική της αυτοαναφορικότητας» (Dupuis, 2005 : 117) απαντώνται και στη λογοτεχνία της διαπολιτισμικής έκφρασης (Κούρτοβικ, 2021 : 99) Με αφετηρία πάντα την Ελβετία, ο Nicolas Verdan, συγγραφέας ελληνοελβετικής καταγωγής, στρέφεται προς ανατολάς, με το βλέμμα προς την Ελλάδα. Από το Ραντεβού στη Θεσσαλονίκη (2005) μέχρι το Le Mur grec (Ο Ελληνικός τοίχος, 2015) και το La Récolte des enfants (Το παιδαμάζωμα, 2023), οι αναγνώστες γίνονται μάρτυρες της καταβύθισης σε μια Ελλάδα αρχικά μυθική και ονειρική που σταδιακά αποκτά μια υπόσταση μελαγχολική έως αποκρουστική, καθώς, μέσα στη δίνη οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, η σύγχρονη χώρα μετατρέπεται σε σταυροδρόμι παράνομης διακίνησης μεταναστών. Μέσα από τα τρία μυθιστορήματα με φόντο κυρίως τον ελληνικό χώρο, αναδύονται ταυτοτικά ζητήματα, με εναλλαγή του κέντρου βάρους και αντιστροφή των διπόλων Δύσης/Ανατολής και Βορρά/ Νότου. Τα τρία αυτά μυθιστορήματα που αφηγούνται την αμφίδρομη πορεία ανάμεσα σε δύο κόσμους, της εξορίας και της πατρίδας, χωρίς να εντάσσονται αμιγώς στην μεταναστευτική λογοτεχνία, παρουσιάζουν χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας στην οποία, λόγω της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών, η μετανάστευση παρουσιάζεται «με εξαιρετικά δυσοίωνα, κάποτε και καθαρώς αποκρουστικά χαρακτηριστικά, είτε μιλάμε για τους ντόπιους είτε για τους ίδιους τους μετανάστες» (Χατζηβασιλείου, 2018 : 664). Καθώς «ο προορισμός του συγγραφέα των συνόρων είναι να διασχίζει τα σύνορα όσες φορές μπορεί» (Hicks,1991:123), τα μυθιστορήματα του Nicolas Verdan λειτουργούν ως «συνοριακό κείμενο» (border texte) που «χαρακτηρίζεται από μία διαρκή μετακίνηση ανάμεσα σε πολιτισμικές ζώνες, ενώ κάθε κουλτούρα περιγράφεται μέσα από το πρίσμα της άλλης (Βείκου, Λαλαγιάννη, 2015, : 104), εξελίσσοντας, έτσι, τη «γραφή των συνόρων» (border writing / écriture frontalière) (Hicks, 1991: xxiii).
Βιβλιογραφία
- Verdan, (2005), Le Rendez-vous de Thessalonique, Bernard Campiche
- Verdan, N. (2011), Το ραντεβού της Θεσσαλονίκης, (μτφ. Μαρία Χρηστίδου), Αθήνα : εκδόσεις Χαραμάδα.
- Verdan, N. (2015) Le Mur grec, Bernard Campiche (επανέκδοση L’Atalante, συλλογή, « Fusion », 2022)
- Verdan, N. (2023), La Récolte des enfants, L’Atalante
- Anzaldúa, G. (1999), Borderlands/ La Frontera, The New Mestiza, San Francisco: Aunt lute Books.
- Βέικου, Μ. Λαλαγιάννη, Β. (2015), Μετανάστευση Κοινωνικές και Πολιτισμικές Εκφάνσεις Θεωρητικά σχήματα, εννοιολογικοί προσδιορισμοί και ορολογία, kallipos.gr
- Κούρτοβικ, Δ. (2021), Η ελιά και η φλαμουριά. Αθήνα: Πατάκης.
- Χατζηβασιλείου, Β. (2018), Όψεις της μετανάστευσης στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Περάσματα, μεταβάσεις, διελεύσεις – Όψεις μιας λογοτεχνίας εν κινήσει Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- Hicks, E. (1991), Border Writing: The Multidimensional Text. Oxford/Minnesota: University of Minnesota Press.
Σύντομο βιογραφικό
Δύο φορές βραβευμένη για τις μεταδιδακτορικές της έρευνες, με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. και το Βραβείο Έρευνας και Καινοτομίας του Α.Π.Θ., η Ολυμπία Αντωνιάδου έχει διδάξει μαθήματα γαλλικής και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, συγκριτικής γραμματολογίας και πολιτισμού στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και στο Διαπανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Erasmus Mundus CLE «Ευρωπαϊκοί πολιτισμοί και λογοτεχνίες». Από το 2014 διδάσκει ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ως ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, στην προπτυχιακή ενότητα ΕΠΟ21 και στην ενότητα ΔΓΡ51 του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Δημιουργική Γραφή». Ως Επισκέπτρια Ερευνήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ασχολήθηκε με τις μεταναστευτικές κουλτούρες και διαπολιτισμικές επιρροές στην ιρανική πολιτισμική παράγωγη στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σχετικά με την ελληνική γαλλόφωνη λογοτεχνία, τη μετανάστευση, τη διασπορά, ζητήματα ετερότητας και ταυτότητας και τους μύθους.
