Σπυριδοπούλου Μαρία
Μόνιμη Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, spiridop@frl.uoa.gr, spiridop@gmail.com
Ά-τοποι τόποι και αντίστροφα ταξίδια-οδύσσειες στον Αλαίν Γλυκός
Περίληψη
Έννοια πολύσημη και διαφεύγουσα, η διασπορά ποικίλει ανάλογα με τον πολιτισμό και τη χρονική περίοδο στα οποία εφαρμόζεται, μπορεί να θεωρηθεί και μια γενικευμένη υπαρξιακή συνθήκη που ορίζεται ως «παλινδρόμηση ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο» (Crane & Mohanram, 2000, σ. x) και συνδέεται με το αίσθημα του ανήκειν και μη ανήκειν. Μια γενιά που έχει υποστεί μια τραυματική εμπειρία μετανάστευσης και προσφυγιάς, μεταδίδει αναπόφευκτα την ανάμνησή της στους απογόνους της, στη δεύτερη γενιά, η οποία παρόλο που δεν έχει βιώσει τις ίδιες συνθήκες και δε διατηρεί τα ίδια βιώματα, αποκτά τη συνείδηση ενός μεταδιασπορικού υποκειμένου. Και η δεύτερη γενιά έχει αυτό που περιγράφει η Marianne Hirsch ως μεταμνήμη (postmemory), «μια δομή δια-γενεακής μετάδοσης της τραυματικής γνώσης και του βιώματος», που συχνά λαμβάνει χώρα στον «οικείο ενσωματωμένο χώρο της οικογένειας» (Hirsch, 2008, σσ. 106-107), μέσω πολλών διαφορετικών διαμεσολαβήσεων.
Ο Αλαίν Γλυκός (1948- ) ζει στο Μπορντώ όπου έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο επιστημολογία και ιστορία των επιστημών. Έχει δημοσιεύσει 30 περίπου μυθιστορήματα, αφηγήματα, νουβέλες και ποιητικές συλλογές και έχει γράψει 2 βιβλία για την ιστορία του Μανόλη, του Μικρασιάτη πατέρα του: α) το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Μίλα μου για τον Μανόλη (1999) στο οποίο επιστρέφει στην Ελλάδα αναζητώντας ψήγματα από τη ζωή του πρόσφυγα πατέρα του στην Κρήτη και επιχειρώντας να ξεκλειδώσει τις μνήμες και να ανασύρει τις καλά κρυμμένες εικόνες του παρελθόντος μέσα από την αποσπασματική αφήγηση της θείας του Ειρήνης β) τη μυθιστορηματική βιογραφία Ο Μανόλης από τα Βουρλά (2005), στην οποία αφηγείται την οδύσσεια του μικρού Μανόλη, από τα Βουρλά στην Σάμο, κατόπιν στην Αθήνα, στο Ναύπλιο, στους Βώρους της Κρήτης απ’ όπου θα επιστρέψει στην Αθήνα για να ξαναφύγει οριστικά και να μεταναστεύσει στη Γαλλία ζώντας στο Μπορντώ για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Στην ανακοίνωση αυτή θα αναλύσουμε τις αντίθετες πορείες-ταξίδια των δύο αφηγηματικών προσώπων, του γιου και του πατέρα, εστιάζοντας στην ανοικείωση (βλ. Shklovsky) και στη ξενότητα-ετερότητα του βλέμματος τόσο του διασπορικού υποκειμένου (Μανόλης) στην Ελλάδα και στη Γαλλία όσο και του μεταδιασπορικού υποκειμένου (Αλαίν) στην Ελλάδα. Αμφότερα δεν ανήκουν ποτέ πλήρως πουθενά και προσπαθούν να ανακατασκευάσουν την ταυτότητά τους μέσα από την περιήγησή τους σε χώρους μεταβατικούς και σε τόπους μη τόπους, α-τόπους, στους οποίους αδυνατούν να την προσδιορίσουν μονοσήμαντα. Η ταυτότητα, όπως και το ταξίδι της μνήμης μέσω της γραφής και της προσφυγιάς-μετανάστευσης παραμένει μετα-κινούμενη, νομαδική.
Λέξεις-κλειδιά: διασπορικό υποκειμένο, μεταδιασπορικό υποκείμενο, προσφυγιά, μετανάστευση, ανοικείωση, ετερότητα.
Σύντομο βιογραφικό
Η Μαρία Σπυριδοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Έχει σπουδάσει γαλλική, ιταλική και αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βενετίας (Ca’Foscari) και διδάσκει επί σειρά ετών Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας στο ΕΑΠ. Έχει δημοσιεύσει σε επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού μελέτες για τη γαλλόφωνη λογοτεχνία, τον σουρεαλισμό, τη γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα και έχει επιμεληθεί και μεταφράσει λογοτεχνικά βιβλία γαλλικής ιταλικής λογοτεχνίας.
Έχει γράψει (σε συνεργασία με την Άννα Ταμπάκη και την Αλεξία Αλτουβά) το βιβλίο Ιστορία και Δραματολογία του Ευρωπαικού Θεάτρου (17ος και 18ος αιώνα) και (σε συνεργασία με την Κατερίνα Καρακάση) το βιβλίο Θεωρία και ιστορία των λογοτεχνικών γενών και ειδών: εφαρμογές και παραδείγματα. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στις γυναίκες συγγραφείς και καλλιτέχνιδες του σουρεαλισμού στη γυναικεία γραφή στη γαλλική λογοτεχνία, στη συγκριτική λογοτεχνία, στο ευρωπαϊκό θέατρο.
